Απορητικά συν-αισθηματικά τοπία: Πολιτικές φροντίδας, βία και ανθεκτικότητα την περίοδο της πανδημίας
Το ακαδημαϊκό αυτό εργαστήριο αφορά την περίοδο της πανδημικής «κρίσης» και έχει στόχο να εξετάσει το πώς συσχετίζονται θεσμικές και μη δομές με συν-αισθηματικές σχέσεις φροντίδας σε περιπτώσεις βίαιων εμπειριών κατά τις οποίες τα υποκείμενα καλούνται να φανούν «ανθεκτικά» χωρίς ωστόσο να υπάρχουν οι κατάλληλες δομές στήριξής τους.
Κυρίαρχες αναπαραστάσεις της πανδημίας πρότασσαν -και συνεχίζουν να προτάσσουν- την ατομική ευθύνη και την κοινωνική αποστασιοποίηση ως «φροντίδα εαυτού» – «φροντίδα των άλλων», ενώ το ευρύ κοινό κλήθηκε να «≠μένει σπίτι» ώστε να παραμείνει «ασφαλές»καθώς το ιατρικό σύστημα αποτυγχάνει να ανταποκριθεί στις ανάγκες που δημιουργούνται μέσα από την διασπορά του ιού. Αυτές οι προσεγγίσεις συνκαλύπτουν την πολυπλοκότητα της σημασίας της έννοιας της παροχής φροντίδας (από τα πάνω ή/και από τα κάτω), τα καθημερινά βιώματα των ανθρώπων (τα οποία και διαμεσολαβούνται από το φύλο, την εθνικότητα, τη σεξουαλικότητα, τη θρησκεία, την κοινωνική τάξη και την ηλικία) και εν τέλει τις πολλαπλές μορφές που η βία και η ανθεκτικότητα παίρνουν στο όνομα «άλλης μίας παγκόσμιας κρίσης».
Σε αντιδιαστολή με αυτή την προσέγγιση, το εργαστήριό μας καλεί συναδέλφισσες και συναδέλφους, που η δουλειά τους εστιάζει σε παρόμοια ερευνητικά αντικείμενα, να εξετάσουμε από κοινού την επίδραση των θεσμικών εννοιολογήσεων και πρακτικών της φροντίδας στη διαμόρφωση εμπειριών αδικίας ανάμεσα σε διαφορετικούς πληθυσμούς, γηγενείς, μετανάστες/ριες, πρόσφυγες/γισσες, παρά τη δημόσια και κρατική υπόθεση ότι οι πανδημίες και άλλες «φυσικές κρίσεις» δεν αναπαράγουν κοινωνικές διακρίσεις απέναντι στα θύματά τους. Επομένως, η ακαδημαϊκή αυτή ημερίδα έχει στόχο να επικεντρωθεί στην πολυπλοκότητα κοινωνικο-ιστορικών διαδικασιών που (επανα)διαμορφώνουν την χρήση και κατάχρηση της έννοιας «φροντίδα», επανεξετάζοντας ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πολιτειότητας, δημοκρατίας, συνόρων, εκτοπισμών, ξενότητας, μέσα από την οπτική των απορητικών συν-αισθηματικών τοπίων μιας κρίσης που σχετίζεται με την (ανα)παραγωγή του σεξισμού, του ρατσισμού, του εθνικισμού, της ομοφοβίας/τρανσφοβίας. Ταυτόχρονα ενδιαφερόμαστε να μελετήσουμε τις κοινωνικές επιπτώσεις της έννοιας της «ανθεκτικότητας» όταν πληθυσμοί εγ-καλούνται από τις κυβερνήσεις να προσαρμοστούν σε μη αναμενόμενες αλλαγές και στην αβεβαιότητα που παράγεται σε περιόδους κρίσεων, ειδικά όταν πρέπει, δηλαδή, να δείξουν «υπευθυνότητα, προσαρμοστικότητα, ετοιμότητα» (Joseph 2013: 40).
Εισάγοντας την έννοια των απορητικών συν-αισθηματικών τοπίων και συνδυάζοντας ανθρωπολογικά και φιλοσοφικά ερωτήματα για την υποκειμενικότητα, το συν-αίσθημα, τη βιοπολιτική και την επιτελεστικότητα με εθνογραφικά διλήμματα σχετικά με τη δομική βία, θα εξετάσουμε το πώς διαφορετικά και αντιφατικά συναισθηματικά πεδία διαπλέκονται μεταξύ τους και καθορίζουν το πώς κατανοούν οι άνθρωποι την ικανότητά τους να επηρεάζουν και να αλληλοεπηρεάζονται. Υπό αυτή την έννοια, κατά τη διάρκεια της συνεχιζόμενης πανδημικής κρίσης, προτείνουμε να εντοπίσουμε τις στιγμές που εμφανίζονται διαφορετικές μορφές βίας σε σχέση με την παροχή φροντίδας, όχι μόνο ως κριτικά πεδία όπου τα αποτελέσματα της βίας γίνονται εμφανή (σε επίπεδο αναπαράστασης, οικονομικό, ψυχολογικό, σωματικό κ.ά.), αλλά και ως ένα πεδίο όπου καθίσταται εφικτή η αντίσταση μέσα από πρακτικές αμοιβαίας βοήθειας, των κοινών που δημιουργούνται και της παραγωγής εναλλακτικών δικτύων. Δεδομένου του διττού αυτού ενδιαφέροντος του ακαδημαϊκού εργαστηρίου, θα εξετάσουμε τις έννοιες της φροντίδας, της βίας, της ανθεκτικότητας, του συν-αισθήματος και της κρίσης υπογραμμίζοντας τις επιτελεστικές, άρα όχι προκαθορισμένες, ιδιότητές τους. Εξ ου και διερωτόμαστε: Τι κάνει η φροντίδα; Αλλά και τι υπαινίσσεται σε σχέση με τις έμφυλες και σεξουαλικοποιημένες ιδιότητες που της αποδίδονται; Σε τι είδους συν-αισθηματικά τοπία στηρίζεται η βία και οι διαδικασίες ανθεκτικότητας; Τι κάνουν τα σημερινά αφηγήματα «κρίσης» όχι μόνο στα (διαφοροποιημένα) παρόντα βιώματα των ανθρώπων, αλλά και στη διαμόρφωση ενός (μη)αναμενόμενου μέλλοντος;
Το εργαστήριο θα λάβει χώρα το Σάββατο 18 Μαρτίου 2023, στο Πάντειον Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. Το εργαστήριο αυτό δεν είναι ανοιχτό στο κοινό καθώς στοχεύει στη συζήτηση και επεξεργασία ακαδημαϊκών κειμένων που θα πλαισιώσουν μια κοινή δημοσίευση.
Δείτε εδώ περισσότερες πληροφορίες για τις συμμετέχουσες και τα ερευνητικά πεδία που θα συζητηθούν
Πρόγραμμα
10:15 – 10:30 Καλωσόρισμα και Συστάσεις
Panel 1
10:30 – 11:15
Alessandra Gribaldo
Η σκοτεινή πλευρά της οικειότητας: σχέσεις, φροντίδα, έμφυλη βία.
Σχολιασμός: Βενετία Καντσά
11:15 – 12:00
Ruth Preser
Η λογική της έκτακτης ανάγκης και η ανάδυση των πολιτειακών υποδομών: Η φροντίδα για τις γυναίκες χωρίς χαρτιά στο Ισραήλ
Σχολιασμός: Αθηνά Παπαναγιώτου
Panel 2
12:00 – 12:45
Ειρήνη Αβραμοπούλου
Φλέγοντα θέματα, καμμένα υποκείμενα: Σκληρές χρονικότητες στο πεδίο της έμφυλης βίας.
Σχολιασμός: Έλενα Τζελέπη
12:45 – 13:15
Σύνθια Μαλακάση
Τα όρια της φροντίδας: Δουλεύοντας στο πεδίο της έμφυλης βίας κατά τη διάρκεια της Πανδημίας του Covid– 19 στην Αθήνα.
Σχολιασμός : Ντιάνα Μάνεση
Panel 3
14:30 – 15:15
Ελένη Παπαγαρουφάλη
Εργαζόμενες στη φροντίδα των επιζωσών έμφυλης βίας επιτελώντας «παραεθνογραφία».
Σχολιασμός: Δικαίος Σακελλαρίου
15:15 – 16:00
Elizabeth Davis
“Το Μυστικό του Νεκροταφείου”: Φροντίδα για τους νεκρούς στη Λέσβο
Σχολιασμός: Ελένη Παπαγαρουφάλη
16:00 – 17:15
Meltem Ahıska
Μίσος και ρωγμές: Επανεξετάζοντας τη δομή της φροντίδας.
Σχολιασμός: Αθηνά Αθανασίου
17:30 – 18:30 Συζήτηση για δημοσιεύσεις ανάμεσα στους/στις συμμετέχοντες/ουσες.
Συμμετέχουσες:
Meltem Ahıska, Καθηγήτρια Κοινωνιολογίας, Πανεπιστήμιο Boğaziçi, Τουρκία.
Ειρήνη Αβραμοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πάντειον Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Ελλάδα. – ΕΥ του Ερευνητικού Προγράμματος CovCare.
Elizabeth Davis, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πανεπιστήμιο του Princeton, Αμερική.
Alessandra Gribaldo Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πανεπιστήμιο Roma Tre, Ιταλία.
Σύνθια Μαλακάση, Μετα-Διδακτορική Ερευνήτρια, Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πάντειον Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Ελλάδα. – Μέλος του Ερευνητικού Προγράμματος CovCare.
Ελένη Παπαγαρουφάλη, Ομότιμη Καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πάντειον Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Ελλάδα – Μέλος του Ερευνητικού Προγράμματος CovCare.
Ruth Preser, Λέκτορας στις Σπουδές Φύλου, Κολλέγιο Tel-Hai, Ισραήλ
Σύντομα Βιογραφικά των καλεσμένων σχολιαστών/τριων.
Η Αθηνά Αθανασίου είναι Καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. Είναι Διευθύντρια του Εργαστηρίου Ανθρωπολογικής Έρευνας και Κοσμήτορας της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών. Ανάμεσα στα βιβλία που έχει δημοσιεύσει είναι τα: Agonistic Mourning: Political Dissidence and the Women in Black (Edinburgh University Press, 2017), Dispossession: The Performative in the Political (με την Judith Butler, Polity Press, 2013), Η Κρίση ως «Κατάσταση Έκτακτης Ανάγκης» (Σαββάλας, 2012), Ζωή στο Όριο: Δοκίμια για το Σώμα, το Φύλο και τη Βιοπολιτική (Εκκρεμές, 2007), Rewriting Difference: Luce Irigaray and ‘the Greeks’(co-ed. with Elena Tzelepis, SUNY Press, 2010), Αποδομώντας την Αυτοκρατορία: Θεωρία και Πολιτική των Μετααποικιακών Σπουδών (επιμ. νήσος, 2016), Φεμινιστική Θεωρία και Πολιτισμική Κριτική (επιμ. νήσος, 2006), Βιοκοινωνικότητες (επιμ. νήσος, 2011). Έχει διατελέσει μεταδιδακτορική υπότροφος στο Pembroke Center for Teaching and Research on Women, του Brown University. Έχει διατελέσει συνεργάτρια-ερευνήτρια στο Center for the Study of Social Difference του Columbia University. Είναι μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής διαφόρων περιοδικών (Critical Times, Feminist Formations, Philosophy, Politics and Critique, Journal of Greek Media and Culture, και άλλα).
Η Βενετία Καντσά είναι Καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Διευθύντρια του Εργαστηρίου Μελετών Οικογένειας και Συγγένειας στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Εκπόνησε τη διδακτορική της διατριβή στo Πανεπιστήμιο του Λονδίνου (London School of Economics and Political Science, Τμήμα Ανθρωπολογίας, 2001) με θέμα τις ερωτικές σχέσεις μεταξύ γυναικών στη σύγχρονη Ελλάδα, το λεσβιακό κίνημα, τις γυναικείες ομοερωτικές κοινότητες, και την «α-ορατότητα» της ομόφυλης επιθυμίας. Έχει ασχοληθεί εθνογραφικά με τις οικογένειες επιλογής που συγκροτούν άτομα με ομόφυλες ερωτικές επιλογές, τη μητρότητα και τις νέες μορφές γονεϊκότητας, τους τρόπους συγκρότησης της συγγένειας στα πλαίσια της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, καθώς και τις σχέσεις συγγένειας, ιατρικής τεχνολογίας, νόμου και θρησκείας. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα και δημοσιεύσεις περιλαμβάνουν, επίσης, ζητήματα θεωρίας της συγγένειας, επιστημολογίας και μεθοδολογίας του φύλου στις κοινωνικές επιστήμες, πολιτικών της σεξουαλικότητας και εννοιολογήσεων της ιδιότητας του πολίτη, φεμινιστικής και queer θεωρίας, σχέσεων ανάμεσα σε ανθρώπινες και μη ανθρώπινες οντότητες από τη σκοπιά μιας ανθρωπολογίας της φύσης. Ήταν επιστημονική υπεύθυνη του ερευνητικού προγράμματος (In)FERCIT στα πλαίσια της Αριστεία Ι (2012-2015), ενώ συμμετέχει στο ερευνητικό διεπιστημονικό δίκτυο Changing (In)Fertilities που χρηματοδοτείται από το Welcome Trust και υλοποιείται στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, καθώς και στο ερευνητικό πρόγραμμα BIOAGE–H βιοκοινωνική εμπειρία της γήρανσης κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19 που χρηματοδοτείται από το ΕΛΙΔΕΚ και υλοποιείται στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
Η Ντιάνα Μάνεση είναι διδακτόρισσα κοινωνικής ανθρωπολογίας του Πανεπιστήμιου Goldsmiths. Έχει διδάξει κοινωνική ανθρωπολογία για τρία συναπτά έτη στο Πανεπιστήμιο Goldsmiths ενώ πέρυσι δίδασκε το μάθημα «Φύλο, Επιστήμη και Τεχνολογία» στο ΕΚΠΑ. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν την φεμινιστική και κουήρ θεωρία, κουήρ ανθρωπολογία, βιοπολιτική, έμφυλη βία, μετανάστευση και προσφυγική εμπειρία και θεωρίες συναισθήματος. Μέρος της δουλειάς της έχει δημοσιευτεί σε ακαδημαϊκά περιοδικά και συλλογικούς τόμους. Έχει εργαστεί για τρία χρόνια ως ερευνήτρια και εκπαιδεύτρια στο Κέντρο για τα Έμφυλα Δικαιώματα και την Ισότητα «Διοτίμα». Έχει επίσης εργαστεί εθελοντικά για ένα χρόνο στην Εθνική Γραμμή για την Ενδοοικογενειακή Βία του Ηνωμένου Βασιλείου. Ασχολείται επίσης με την πειραματική γραφή και γράφει ποίηση/πρόζα όσο τις το επιτρέπουν οι συνθήκες επισφάλειας της ζωής της. Το τελευταίο χρόνο δραστηριοποιείται στις «Λεσβίες* στα πρόθυρα» όπου προσπαθεί να συγκεράσει κουηρ και λεσβιακό* λόγο και πράξη.
Η Αθηνά Παπαναγιώτου σπούδασε νομική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στο φύλο στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Εργάζεται ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια (στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Αντιγόνες: Σώματα της αντίστασης στον σύγχρονο κόσμο», ΕΥ: Έλενα Τζελέπη) και δικηγόρος. Η διδακτορική της έρευνα (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης – Birkbeck Law School), εστιάζοντας στην αξίωση νομικής αναγνώρισης της ομόφυλης συντροφικότητας και αξιοποιώντας τη θεωρία της ντεριντιανής αποδόμησης, προβληματοποιεί την ερμηνευτική μεθοδολογία του δικαίου και μελετά τις κριτικές δυνατότητες της νομικής ερμηνείας. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν την κριτική νομική θεωρία, τη φιλοσοφία του δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την πολιτική θεωρία, τη φεμινιστική και κουίρ θεωρία, τη σχεσιακότητα, τη βιοπολιτική. Έχει συν-μεταφράσει/συν-επιμεληθεί στα ελληνικά (με τον Θάνο Ζαρταλούδη) τη συλλογή δοκιμίων: Giorgio Agamben. Μέσα χωρίς σκοπό: Σημειώσεις για την πολιτική και Τι είναι μία διάταξη (Νήσος, 2020). Διδάσκει φιλοσοφία του δικαίου και θεωρία δικαίου.
Ο Δικαίος Σακελλαρίου είναι αναπληρωτής καθηγητής Σπουδών Αναπηρίας στη Σχολή Επιστημών Υγείας στο Πανεπιστημίου του Κάρντιφ (ΗΒ) και σύμβουλος στον τομέα Αναπηρίας, Αποκατάστασης, Παρηγορητικής Φροντίδας και Μακροχρόνιας Φροντίδας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, Περιφερειακό Γραφείο για την Ευρώπη. Είναι Fellow στην Society of Applied Anthropology (ΗΠΑ) και εξωτερικό μέλος στο τμήμα Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Monash (Αυστραλία) και στο London School of Hygiene and Tropical Medicine (ΗΒ). Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα σχετίζονται με πρακτικές φροντίδας, τη διυποκειμενικότητα της φροντίδας, την ανάπτυξη πολιτικών στο χώρο της παγκόσμιας υγείας και εμπειρίες αναπηροποίησης. Σπούδασε εργοθεραπεία στο ΤΕΙ της Αθήνας και στο Sapporo Medical University (Ιαπωνία) και πήρε το διδακτορικό του από το πανεπιστήμιο του Κάρντιφ για τη διατριβή του με τίτλο ‘”Asyoucansee, weplodalong”; narrativesoflivingwithmotorneuronediseaseinWales. Έχει δημοσιεύσει εκτενώς στο χώρο της δημόσιας υγείας, της ιατρικής ανθρωπολογίας/ανθρωπολογίας της υγείας και των σπουδών αναπηρίας και μαζί με τον Gareth Thomas επιμελήθηκε τον τόμο Disability, Normalcy, andtheEveryday (Routledge, 2018).
Η Έλενα Τζελέπη ολοκλήρωσε τις διδακτορικές σπουδές της στη Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο του New School for Social Research στη Νέα Υόρκη. Είναι Επίκουρη Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας στο Βόλο. Έχει διδάξει στο Πανεπιστήμιο Columbia στη Νέα Υόρκη και ως επισκέπτρια σε άλλα πανεπιστήμια ανά τον κόσμο. Έχει υπάρξει ερευνητική εταίρος και συνεργάτιδα στο Center for the Study of Social Difference του Πανεπιστημίου Columbia, στο Birkbeck Institute for the Humanities του Πανεπιστημίου University of London, στο International Consortium of Critical Theory του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Berkeley. Έχει δημοσιεύσει σε θεματικές που αφορούν την κριτική, την αποδόμηση, και την κοινωνική αλλαγή, την σύνδεση τέχνης και πολιτικής, την πολιτική της διαφοράς, την ευαλωτότητα και την ενσώματη αντίσταση, το πολιτικό και το ψυχικό, τον νομαδισμό, την υποκειμενικότητα και την εξουσία. Είναι η επιστημονικά υπεύθυνη μιας έρευνας για τις σύγχρονες μετααποικιακές, μετακινούμενες και μετασχηματιστικές «άλλες Αντιγόνες» σε πληθυντικές δια-τοπικότητες στις παρούσες διεθνικές συνθήκες βίας, εκτοπισμού, ετερότητας και βιοπολιτικής (χρηματοδοτούμενη από το Ελληνικό Ίδρυμα για την Έρευνα και την Καινοτομία).